Câu chuyện mở ra tại làng Sen, quê ngoại của Nguyễn Sinh Cung. Từ nhỏ, Cung đã lớn lên trong vòng tay yêu thương của gia đình – người cha mẫu mực Nguyễn Sinh Sắc, người mẹ tần tảo Hoàng Thị Loan, và người chị gái Nguyễn Thị Thanh cùng người anh trai Nguyễn Sinh Khiêm. Ngay từ bé, Cung đã bộc lộ sự thông minh, hiếu học, cùng lòng thương yêu tha thiết đối với những người nghèo khổ xung quanh.
Nguyễn Sinh Sắc, người cha mẫu mực, không chỉ dạy Cung chữ nghĩa mà còn bồi dưỡng cho con tinh thần tự lập, nhân ái và lòng tự hào dân tộc. Thầy Sắc dạy Cung hiểu rằng, đất nước đang chìm trong đau thương dưới ách đô hộ của thực dân Pháp, và mỗi người Việt Nam phải có trách nhiệm đứng lên cứu nước. Còn mẹ Hoàng Thị Loan, với đức tính cần cù, nhân hậu, là hình ảnh người phụ nữ Việt Nam hiền thục, bền bỉ chịu đựng, truyền cho Cung lòng yêu thương gia đình và sự bền chí trong cuộc sống.
Từ nhỏ, Cung đã được chứng kiến nỗi khổ nhục của nhân dân lao động, những bất công xã hội, và sự tàn bạo của thực dân phong kiến. Những bài học đầu đời ấy khắc sâu vào tâm hồn Cung, hun đúc trong cậu bé ý chí lớn lao phải cứu lấy dân tộc.
Trong hành trình học tập, Cung thể hiện là một học trò xuất sắc, không chỉ giỏi chữ Hán mà còn ham học tiếng Pháp để hiểu rõ hơn về kẻ thù, học những kiến thức mới để sau này phụng sự đất nước. Cung từng theo học tại nhiều nơi: từ quê nhà, đến kinh thành Huế, và những vùng đất khác, nơi nào cậu cũng để lại dấu ấn bởi tài năng, đức độ và lòng thương dân.
Tác phẩm không chỉ miêu tả quá trình học tập mà còn khắc họa những va chạm đầu tiên của Nguyễn Sinh Cung với chế độ thực dân phong kiến. Cung chứng kiến những bất công chốn quan trường, sự lộng quyền của bọn cường hào ác bá, và từ đó sớm hình thành trong mình nhận thức về sự cần thiết phải thay đổi xã hội. Cậu hiểu rằng, con đường cứu nước không thể chỉ dựa vào học hành đỗ đạt làm quan, mà phải tìm một con đường mới, khác hẳn.
Một điểm nhấn đặc biệt trong "Búp sen xanh" là hình ảnh Cung luôn mơ ước về một thế giới công bằng, nơi con người sống trong tự do, bình đẳng. Để thực hiện ước mơ ấy, Cung quyết tâm ra đi tìm đường cứu nước. Quyết định đó không chỉ thể hiện trí tuệ vượt trội mà còn cho thấy một bản lĩnh kiên cường, tinh thần tự lực cao cả của một tâm hồn lớn ngay từ khi còn rất trẻ.
"Búp sen xanh" còn rất thành công trong việc khắc họa các nhân vật xung quanh Nguyễn Sinh Cung – những người đã góp phần tạo nên con người Hồ Chí Minh sau này. Đó là bà ngoại yêu thương, luôn thủ thỉ những lời ca dao, câu hát dân gian giàu bản sắc; là người cha với lý tưởng nhân văn cao đẹp; là mẹ với sự hy sinh lặng lẽ; là những người dân nghèo khổ đã dạy cho Cung biết thương người và căm ghét cái ác.
Phong cách kể chuyện của Sơn Tùng nhẹ nhàng nhưng thấm đẫm cảm xúc. Những chi tiết đời thường giản dị – bữa cơm đạm bạc, buổi học bên ánh đèn dầu, trò chơi tuổi thơ trên đồng lúa – đều toát lên vẻ đẹp bình dị, sâu sắc. Tác giả dùng lối miêu tả nội tâm tinh tế, giúp người đọc cảm nhận được quá trình trưởng thành từng bước một của cậu bé Cung – từ một đứa trẻ ngây thơ đến một thiếu niên mang trong lòng chí lớn cứu nước.
Hình tượng "Búp sen xanh" mà Sơn Tùng lựa chọn làm tên tác phẩm mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc. Búp sen – hình ảnh quen thuộc của làng quê Việt Nam, tượng trưng cho sự thanh khiết, cao quý và đầy sức sống vươn lên từ bùn lầy. Nguyễn Sinh Cung, như một búp sen xanh, sinh ra từ lòng dân tộc đau thương, lớn lên trong gian khó, mang trong mình một vẻ đẹp tinh thần thuần khiết và lý tưởng lớn lao. Búp sen ấy rồi sẽ nở ra đóa hoa rực rỡ – Hồ Chí Minh – vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam và bạn bè quốc tế.
Tóm lại, "Búp sen xanh" là bản anh hùng ca về tuổi thơ và tuổi trẻ của Bác Hồ, ca ngợi những giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc Việt Nam: lòng yêu nước, tinh thần nhân ái, ý chí kiên cường và khát vọng tự do. Tác phẩm không chỉ giúp người đọc hiểu hơn về cuộc đời của một con người vĩ đại từ những ngày đầu đời, mà còn khơi gợi lòng tự hào dân tộc, truyền cảm hứng cho những thế hệ trẻ hôm nay và mai sau.
Tác giả bài viết: THƯ VIỆN TỈNH ĐIỆN BIÊN