Tác phẩm phân tích quá trình Đảng xây dựng Mặt trận Việt Nam Độc lập Đồng minh (Việt Minh) vào năm 1941. Đây là một sáng tạo lớn của Đảng nhằm quy tụ mọi tầng lớp nhân dân, từ công nhân, nông dân, tiểu tư sản, tư sản dân tộc, đến địa chủ yêu nước, không phân biệt giai cấp, tôn giáo, dân tộc, cùng chung một mục tiêu duy nhất là đánh đuổi Pháp - Nhật, giành độc lập cho Tổ quốc. Cuốn sách chỉ ra rằng, thông qua các hình thức tuyên truyền phong phú như báo chí, truyền đơn, các lớp huấn luyện chính trị, Việt Minh đã giác ngộ quần chúng về mục đích và ý nghĩa của cuộc đấu tranh. Lòng yêu nước, ý chí căm thù giặc được thổi bùng lên, biến thành hành động cách mạng cụ thể. Từ những tổ chức quần chúng, Đảng đã xây dựng nên các đội vũ trang tuyên truyền, các đội du kích, dần dần phát triển thành lực lượng quân sự đủ mạnh để sẵn sàng cho tổng khởi nghĩa. Sức mạnh tổng hợp từ chính trị và quân sự đã tạo nên thế và lực áp đảo kẻ thù.
Thắng lợi của Cách mạng tháng tám năm 1945 là kết quả tổng hợp của nhiều nhân tố chủ quan và khách quan, trong đó có sự lãnh đ úng đắn của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh giữ vai trò trò quyết định nhất. S? lãnh đ đó bắt nguồn từ trí tuệ sáng tạo và b lĩnh cách mạng kiên cường, được thể hiện ở đường lối, chủ trương, phưng pháp cách mạng đúng đắn và năng lực tổ chức thực ti đạt hệu quả cao. Trong đó, nội dung quan trọng nhất là Đảng xác lập vị trí quan trọng hàng đầu của cách mạng giải phóng dân tộc và tìm giải pháp hữu hiệu nhất để xử lý mối quan hệ giữa nhiệm vụ chống đế quốc và cống phong kiến, phù h với đặc điểm cách mạng Việt Nam.
Ngay sau khi Nhật đảo chính Pháp (9/3/1945), Ban Thường vụ Trung ương Đảng đã họp và ra Chỉ thị "Nhật-Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta". Đây là một quyết định mang tính chiến lược, xác định phát xít Nhật là kẻ thù chính và cần phải chớp lấy thời cơ để chuẩn bị cho tổng khởi nghĩa. Cuốn sách tái hiện lại Hội nghị toàn quốc của Đảng (từ 13 đến 15/8/1945) khi Nhật đầu hàng Đồng minh. Đây là lúc Đảng đã đưa ra quyết định lịch sử: phát động toàn dân Tổng khởi nghĩa, giành chính quyền trước khi quân Đồng minh vào tước vũ khí Nhật. Tác giả nhấn mạnh tầm nhìn chiến lược của Hồ Chí Minh, người đã dự đoán được thời cơ và chỉ đạo toàn bộ cuộc cách mạng. Lời kêu gọi của Người "Giờ tổng khởi nghĩa đã đến!" đã trở thành mệnh lệnh thiêng liêng, hiệu triệu toàn dân tộc đứng lên.
Cuốn sách mô tả lại một cách sinh động, chi tiết diễn biến Tổng khởi nghĩa trên khắp cả nước, từ thành thị đến nông thôn. Tác phẩm chỉ ra rằng, trước khi tổng khởi nghĩa nổ ra, các phong trào đấu tranh cục bộ đã diễn ra mạnh mẽ ở nhiều địa phương, tạo đà và kinh nghiệm cho cuộc tổng khởi nghĩa sau này. Một trong những điểm đặc sắc của Cách mạng tháng Tám là thắng lợi giành được trong một thời gian ngắn (chỉ trong khoảng 2 tuần) và ít đổ máu. Cuốn sách lý giải rằng, điều này là nhờ sự chuẩn bị chu đáo, sự đồng lòng của toàn dân, và sự suy yếu của kẻ thù. Tác phẩm dành nhiều dung lượng để mô tả lại những sự kiện trọng đại này, đặc biệt là hình ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập, tuyên bố khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, mở ra một kỷ nguyên mới cho dân tộc.
Cách mạng Tháng Tám đã lật đổ ách thống trị của thực dân, phong kiến, giành độc lập dân tộc. Đây là thắng lợi vĩ đại đầu tiên, tạo tiền đề vững chắc cho cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ sau này. Thắng lợi của Cách mạng tháng Tám đã cổ vũ mạnh mẽ phong trào giải phóng dân tộc trên toàn thế giới, đặc biệt là ở các nước thuộc địa. Cuốn sách đúc kết những bài học quý giá về: sự lãnh đạo của Đảng, vai trò của khối đại đoàn kết, việc chớp thời cơ và xây dựng lực lượng cách mạng. Những bài học này vẫn còn nguyên giá trị cho công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước ngày nay. Cuốn sách của GS.TS. Trịnh Nhu và TS. Trần Trọng Thơ là một công trình nghiên cứu có giá trị, cung cấp một cái nhìn toàn diện, sâu sắc về Cách mạng tháng Tám 1945, khẳng định tầm vóc vĩ đại của sự kiện này trong lịch sử dân tộc và thế giới./.